Het is precies twee jaar geleden dat Johan Cruijff overleed. De eeuwige nummer 14 verloor de strijd tegen longkanker, maar de woorden van Cruijff komen uit: "In zekere zin ben ik waarschijnlijk onsterfelijk."

Voor velen de beste voetballer die Nederland ooit heeft gehad, voor anderen ook nog van de wereld. Die erkenning kreeg Cruijff ook in 1999, toen hij door de IFFHS (International Federation of Football History and Statistics) werd verkozen tot beste voetballer van de twintigste eeuw. Geen Diego Maradona, Michel Platini of Pelé, nee: Johan Cruijff was de allerbeste.

In het Amsterdamse Betondorp, vlakbij het Ajax-stadion De Meer, zag Hendrik Johannes Cruijff op 25 april 1947 het levenslicht. Cruijff leerde voetballen op straat, maar was van jongs af aan ook al kind aan huis bij Ajax. Als vrijwilliger stond de jonge Cruijff in de kantine bij Ajax en op zijn tiende werd hij lid bij de Amsterdamse club. Na de jeugdopleiding bij Ajax doorlopen te hebben, mocht Cruijff op zeventienjarige leeftijd zijn debuut maken onder toenmalige hoofdtrainer Vic Buckingham. Ajax verloor met 3-1 van GVAV, maar Cruijff maakte het enige doelpunt. Het was een veelbelovende start van een prachtige carrière.

Cruijff aan de basis van opmars Ajax
Nog geen twee maanden na het debuut van Cruijff nam Rinus Michels het stokje over van Buckingham. Michels vond het talent in eerste instantie nog te licht, maar nadat Ajax in 1965 nipt aan degradatie ontsnapte, ging het roer om bij de Amsterdammers. Cruijff werd een vaste waarde en in 1966 werd Ajax al kampioen. Het was de weg naar het Gouden Tijdperk van Ajax, waarin Cruijff de dirigent was.

Met Rinus Michels als trainer en Cruijff als verlengstuk in het veld, won Ajax in 1971 de Europa Cup I. Cruijff had de wederopstanding van Ajax vormgegeven en de Amsterdammers stonden voor een tijdperk van Europese hegemonie. Ook in 1972 en 1973 wist Ajax beslag te leggen op de Europa Cup I onder leiding van aanvoerder Johan Cruijff. De spelersselectie van Ajax zag echter liever Keizer als aanvoerder, wat de nummer 14 zag als een motie van wantrouwen. Na twee wedstrijden en drie doelpunten voor Ajax in het seizoen 1973-1974 kwam er een einde aan het dienstverband van Cruijff bij Ajax. Cruijff forceerde een overstap naar FC Barcelona en ging Rinus Michels achterna. Een transfersom van zes miljoen gulden was bij de overstap gemoeid, wat op dat moment de hoogste transfersom aller tijden was.

Cruijff flikt het ook in Barcelona
Op 28 oktober 1973 debuteerde Cruijff in Camp Nou tegen Granada. Eindstand 4-0, met twee doelpunten van de debutant. Het seizoen was al zeven speelronden onderweg en Barcelona bevond zich in de onderste regionen van de ranglijst. De club had pas twee wedstrijden gewonnen tot de komst van Cruijff. Nadat de overstap rond was, bleef de club 25 wedstrijden op rij ongeslagen. Vijf wedstrijden voor het einde van de competitie werd FC Barcelona al kampioen, het eerste kampioenschap in veertien jaar. Na vijf seizoenen in Barcelona besloot Cruijff op 31-jarige leeftijd een einde te maken aan zijn voetballoopbaan.

Bijzonder afscheid
Ajax zag in Bayern München een geschikte tegenstander voor de afscheidswedstrijd van Johan Cruijff. Met Cruijff in dienst van Ajax speelden de Amsterdammers de Duitsers in 1972 (0-5 in München) en in 1973 (4-0 in Amsterdam) ondersteboven. Het Olympisch Stadion in Amsterdam was uitverkocht op 7 november 1978 voor een erewedstrijd. Ajax wilde rustig aan doen, maar Bayern München was gebrand op revanche. Ajax ging met 0-8 onderuit en nooit leed Cruijff een grotere nederlaag dan in zijn afscheidswedstrijd.

De afscheidswedstrijd was echter geen absoluut afscheid. Cruijff investeerde in een goede vriend en zakenpartner, maar dit liep uit op een fiasco. Cruijff moest zijn voetbalschoenen uit financiële problemen weer aantrekken en ging twee jaar in Amerika voetballen. Los Angeles Aztecs en Washington Diplomats konden Cruijff een mooi salaris bieden, waardoor Cruijff twee jaren in Amerika was te bewonderen.

Cruijff kan het nog
Op 6 december 1981 was het stadion De Meer uitverkocht. Ajax draaide teleurstellend, maar Cruijff maakte een comeback bij de Amsterdammers. Op basis van een recettecontract speelde Cruijff voor Ajax. Als er meer dan 11.000 toeschouwers in De Meer zaten, kreeg Cruijff de helft van de opbrengst van de meerwaarde. Dat seizoen zaten er geregeld 8.000 man op de tribune, maar Cruijff geloofde dat hij mensen zou trekken. Op 6 december was HFC Haarlem de tegenstander en was De Meer uitverkocht. Na 21 minuten slalomde Cruijff door de Haarlemse verdediging en scoorde met een lob. Ajax verloor de resterende wedstrijden niet meer en werd kampioen. Cruijff flikte het opnieuw. Ook in het seizoen 1982-1983 werd Ajax kampioen, maar Cruijff kwam ook in botsing met voorzitter Harmsen.

Gevoelige overstap
Aartsrivaal Feyenoord nam Cruijff over van Ajax. Cruijff was woedend op Ajax en wilde een statement maken. Dat statement kwam er, want met Cruijff in de ploeg werd Feyenoord kampioen van Nederland. Op 37-jarige leeftijd speelde Cruijff maar één competitiewedstrijd niet in het seizoen 1983-1984. Ook de KNVB beker werd dat seizoen door Feyenoord gewonnen. Cruijff besloot zijn schoenen aan de wilgen te hangen en speelde zijn laatste wedstrijd in het shirt van Feyenoord.

Interlands
In 1966 mocht de negentienjarige Cruijff zijn debuut maken in het Nederlands Elftal. Tegen Hongarije debuteerde en scoorde Cruijff, waardoor Oranje met 2-2 gelijkspeelde. Het was de eerste van maar 48 interlands. Dat waren er niet veel, maar Cruijff drukte wel zijn stempel. Op het WK 1974 speelde Oranje het ‘Totaalvoetbal’. Rinus Michels, die als een rode draad door de carrière van Cruijff loopt, was de bondscoach en het Nederlands Elftal kwam tot de finale. West-Duitsland was in de finale te sterk, maar Cruijff werd wel verkozen tot beste speler van het toernooi.

Op 26 oktober 1977 speelde Cruijff zijn laatste interland. Ondanks dat het vooruitzicht op een succesvol WK in Argentinië goed was, piekerde Cruijff er niet over om door te gaan. Hij had zijn hele loopbaan al gezegd op 31-jarige leeftijd in 1978 te zullen stoppen met voetballen. Het WK paste niet in die planning.

Trainersloopbaan
In 1985 keerde Cruijff terug bij zijn jeugdliefde Ajax. Hij had nog niet de juiste diploma’s, waardoor Cruijff een functie kreeg als technisch directeur bij Ajax. Onofficieel was Cruijff alsnog de trainer en onder leiding van Cruijff won Ajax de Europa Cup II. Op 1 juli 1987 kreeg Cruijff de benodigde diploma’s, maar raakte Cruijff opnieuw in conflict. Dit keer was Frank Rijkaard de boosdoener en Cruijff vertrok. Opnieuw stond FC Barcelona op de stoep om de ruzie makende Cruijff van Ajax over te nemen.

Cruijff streefde met Barça het totaalvoetbal na dat hij zelf met onder meer Oranje had gespeeld. Onder het mom "als wij de bal hebben kunnen hun niet scoren" en "zonder de bal kun je niet winnen", werd er voor de aanval gekozen. De visie van Cruijff werd door de hele club geïmplementeerd, waardoor Cruijff werd bestempeld als grondlegger van de recente successen van Barcelona.

De bloeiperiode voor Cruijff zelf kwam in 1991. Het Dream Team werd van 1991 tot 1994 vier keer op rij landskampioen. Het absolute hoogtepunt was de Europa Cup I finale van 1992 tegen Sampdoria. Voor het eerst in de geschiedenis won FC Barcelona de belangrijkste Europese hoofdprijs.

Barcelona stond onder leiding van Cruijff op 18 mei 1994 opnieuw in de finale van de Europa Cup I, die vanaf toen de UEFA Champions League werd genoemd. A.C. Milan was echter met 4-0 te sterk en na de afstraffing volgde twee seizoenen zonder titel. Op 18 mei 1996 kwam het einde van Cruijff bij Barcelona na een hoog oplopende ruzie met het bestuur. Door acht seizoenen aan het roer te zijn is Cruijff de langstzittende trainer uit de clubgeschiedenis.

Johan Cruijff

25 april 1947 – 24 maart 2016

Door: Pim Westenberg